සාෂා සුලෙයිමානවා හෙවත් පරිවාස නිලධාරි

අඳුරු කොරිඩෝව දිගේ ගලා ආ රහස් කතා බහකින් සහ සිනා හඬකින් සාෂා සුලෙයිමානවාගේ ගමන නැවතුණේ ඉබේටම. "රාජ්‍ය සේවයේ වාර්තාවක් තියලයි තියෙන්නෙ. අවුරුදු දහයක් ගිහිල්ලත් කන්ෆර්ම් වෙන්න බැරි වෙලා" කතාබහ තමා ගැන වග දැනුණු සාෂා සුලෙයිමානවාගේ ගමන නැවතුණු අතර කොරිඩෝව දිගේ ගලා ආ වචන ඉදි කටු ගොන්නක් මෙන් ඔහුගේ හදවතට කිඳා බසින්නට විය.

ඇතැම් විට දශකයක් ගත වන තුරුත් සේවයෙහි ස්ථිර නොවීම චියෑංගෝවේ රාජ්‍ය සේවයේ සිදුවන්නේ මුල් වරට විය යුතු අතර ඒ පිළිබඳ සිනාසෙන හෝ දොඩමලු වන කිසිවෙකුත් එයට සැබෑ හේතුවද දැන නොසිටියහ. අනෙක් අතට, ඵලයට සිනාසෙනු මිස හේතු සාධක විශ්ලේෂණය කරන්නට අවැසි කා හටද? ඇතැමුන් සාෂා සුලෙයිමානවා තවමත් පරිවාස කාලයෙහි සිටින්නේ මහජන ධනය සොරා කෑමකට හසුව යැයි විශ්වාස කළ අතර තවත් සමහරු ඔහු විසින් කිසියම් අසරණ මිනිසෙකුගෙන් අල්ලසක් හෝ ගන්නට ඇතැයි කසුකුසු ගෑහ.

බිත්තියට අත තබමින් තම කාර්යාල කාමරයට ආ සාෂා සුලෙයිමානවා රාජකාරී පුටුවට බර වන විට ඔහු හට දැනුණේ තමා මරියානා අගාධයට කඩා වැටෙන්නාක් මෙනි. තම කාර්යාලයේ නිලධාරීන් සුදු හැඳ මල්වඩම් ගෙන ඔහු දෙපස හිටගෙන සිටි අතර ඔහු තිරස් අතට පාවී ගෙන ගිලා බසිමින් සිටියේය. ඔහු ඔහුගේ මේසය තදින් බදා ගත් අතර ඔහු විසින් මේසයෙහි අලවා තිබූ උනන්දු වැකිවල මතුපිටට නෙරා ආ අකුරු ඔහුගේ වෙදැඟිල්ල අගට ස්පර්ශ විය. "සුපිළිපන්න බව යනු කිසිවෙක් බලා නොසිටින විට පවා නිවැරදි දෙය කිරීමයි" (සී.එස්.ලෙවිස්) විනිවිද පෙනෙන ඉටි රෙද්ද යටින් රතු පාටට දිස් විය.

මීට දශකයකට පෙරාතුව රාජ්‍ය සේවයට පත්වීම ලැබ පත්වීම් ලිපිය භාර ගත් දවස ඔහුට අද ඊයේ මෙන් මතකය. එදින ඔහුගේ බිරිඳත් දරු දෙදෙනාත් සමඟ ඔහු එය සැමරුවේ ජීවිතය පිළිබඳ තිබූ විශාල බරක් ලිහිල් වූවාක් මෙනි. ඉන් පෙර දේශපාලන සම්බන්ධතා හේතුවෙන් රැකියාවක් ලබා ගැනීමට අවස්ථාවන් කිහිපයක් උදා වී තිබුණද ඔහුට ඒවා භාර ගැනීමට හිත හදා ගැනීම පහසු නොවීය. "මම ජනාධිපතිගේ පුතාට කෝල් එකක් දීලා මේක කරල දෙන්නම්." ඔහු සිවිල් සේවා විභාගය සමත්ව සම්මුඛ පරීක්ෂණයෙන් හැලී ගිය මොහොතක ඔහුගේ ගුරුවරයෙක් පැවසුවේය. එම අවස්ථාව කෙසේ හෝ ලබා ගත යුතු බවට ඔහුගේ මිතුරෝද පෙරැත්ත කරන්නට වූහ. එහෙත් ඔහුට ඒ ගැන සිතීම පවා මුඛයත් උගුරත් අතර ඇබයක් හිර කරන්නාක් බඳු විය. "නොලැබීමක මහත" "අවාසනාවක මහත" ඔහුගේ සමීපතමයන්ට පවා එම වචන නොකියා සිටීමට නොහැකි විය. එහෙත්, ඔහුට 'මුඛයත් උගුරත් අතර හිරවුණු ඇබය' ඉවත් කර ගැනීම කොයි ලෙසකින්වත් කළ නොහැකි විය. ඔහු මුනිවත දරමින් එම අවස්ථාවන්ට මඟ හැරී යන්නට ඉඩ හැරියේය. ඉතා අගහිඟකම් මැද ජීවත්වුණු සාෂා සුලෙයිමානවාට එය පහසු කාරණයක් නොවූ අතර ඇතැම් දිනවල ඔහුගේ ගෙදර ආහාරය බත් සුඟකට සහ කොච්චි ඇඹරූ පොල් ටිකකට සීමා විය.

සිවිල් සේවයට නොතේරුණද ඔහු ඊළඟ සහකාර ලේකම් විභාගයෙන් ඉහළම ප්‍රතිඵල ලබා ගැනීමට සමත් විය. එම රැකියා ප්‍රදානයට යෝග්‍යතාව පරික්ෂා කිරීම සඳහා සම්මුඛ පරීක්ෂණයක් පැවැත්වුණු නමුත් එය ලකුණු ලබා දීම සඳහා සැකැසුණු එකක් නොවීය. ඒ අනුව සාෂා සුලෙයිමානවාට අස්පෘශ්‍ය දේපල කාර්යාලයේ සහකාර ලේකම් තනතුර පිරි නැමිණ.

සති දෙකක් යන්නටත් පෙර කාර්යාලයේ තිබුණු බරපතලම රාජකාරි ගණනාවක් සාෂා සුලෙයිමානවා පිට පැටවුණු අතර කිසිදු සේවාරම්භක පුහුණුවක් නොලැබුණෙන් ඒවා ඉගෙන ගනිමින් සහ සුපරික්ෂාකාරී වෙමින් කටයුතු කරන්නට සාෂා සුලෙයිමානවාට සිදු විය. කාර්යාලයේ සිටියේ විධායක නිලධාරීන් කිහිප දෙනෙක් පමණක් බැවින් ගුරු හරුකම් ලබා ගත හැකි කිසිවෙකු ඔහුට හමු නොවීය. ඔහුගේ අංශය භාරව සිටියේ ඔහු පමණක් වන අතර කාර්යාල ප්‍රධානී ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ඔහුට ඉහළින් සිටි එකම නිලධාරිනිය වූවාය.

ඔහුගේ අංශයේ නිලධාරීන් විසිදෙනෙකු සිටි අතර ඔවුන්ගේ සාමාන්‍ය රාජකාරී වේලාව උදේ අට සිට හවස හතර දක්වා විය. රාජකාරී වේලාවට අමතර ව්‍යාපෘතියක් ලෙස 'බල්ක්-රිලීස්' ව්‍යාපෘතිය ක්‍රියාත්මක වූ අතර ඒ යටතේ එක් රාජකාරියක් නිම කළ එක් ගොනුවකට රුපියල් එකසිය විසිපහ බැගින් ගෙවීම් සිදු කරන ලදී. බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතිය යටතේ නිලධාරින්ට ගෙවිය යුතු දීමනා සඳහා අවශ්‍ය මුදල් සාෂා සුලෙයිමානවා වෙත ලිඛිතව භාර දෙන ලද අතර එම මුදල් ඔහුගේ සේප්පුව තුළ තබා ගැනීමට ඔහු වෙත නියම කරන ලදී. සේප්පුවේ යතුරු සාෂා සුලෙයිමානවා වෙත භාර දෙන ලද අතර පසු කලෙක සේප්පුව ඔහුගේ කාර්යාල කාමරය තුළ තැන්පත් කරන ලදී.

කාර්යාලයේ අස්පෘශ්‍ය දේපල ලියාපදිංචිය සිදු වූයේ පරිගණක පද්ධතියක් හරහා වූ බැවින් නිලධාරියෙකු සිය සාමාන්‍ය රාජකාරී වේලාව තුළ ඉටු කරන ලද රාජකාරීද ඉන්පසුව බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතිය යටතේ සිදු කරන ලද රාජකාරීද එම පද්ධතිය තුළ සටහන් විය. බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතියේ ආසන්නතම අධීක්ෂණ නිලධාරියා ලෙස සාෂා සුලෙයිමානවා වෙත වගකීම් පැවරිණ.

බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතිය කාර්යාලයේ ලිපිගොනුවල ගොඩගැසී තිබුණු රාජකාරි නිමා කිරීමට අනුමත වී තිබූ අතර ඒ යටතේ සති දෙකින් දෙකට නිලධාරීන් වෙත ගෙවීම් සිදු කරන ලදී. සාෂා සුලෙයිමානවා යටතේ රාජකාරි ඉටු කළ විධායක නොවන නිලධරයෙකු විසින් ව්‍යාපෘතිය යටතේ සති හතරක කාලයක් සඳහා රුපියල් ලක්ෂයකට වැඩි මුදලක් උපයනු ලබන බව ටික කලකින්ම  සාෂා සුලෙයිමානවාගේ නිරීක්ෂණයට ලක් විය. එය විධායක නිලධරයෙකු වන සාෂා සුලෙයිමානවාගේ වැටුප මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩිය. එය එම විධායක නොවන නිලධරයාගේ වැටුප මෙන් තුන් ගුණයක් පමණ ය.

මුල් මාසවල සාෂා සුලෙයිමානවා ගෙවීම් වවුචරපත් පරිගණක පද්ධතියෙහි දත්ත හා සසඳමින් මුදල් ගෙවීම සිදු කරන ලදී. ඉහත දත්ත නිලධාරීන් සති දෙකින් දෙකට ලබා ගන්නා කාර්ය සාධන වාර්තා හා රාජකාරී වේලා සටහන් ආදිය සමඟ සැසඳිය යුතු බව ඔහුට ප්‍රත්‍යක්ෂ වීමට කාලයක් ගත විය. පසුව ඔහුට එවැනි සැසඳීමක් කළ යුතු වග සාක්ෂාත් වුවද, පරිගණක පද්ධතියෙන් දත්ත ලබා ගන්නේ කෙසේදැයි ඔහු නොදැන සිටියේය. එය අසා දැන ගත හැකි ඔහුගේ මට්ටමේ වෙනත් නිලධරයෙක්ද කාර්යාලයෙහි නොසිටියේය.

"රාජ් මහත්මයා මටත් මේ සිස්ටම් එක ගැන පොඩ්ඩක් උගන්වන්නකෝ' ඔහු තමා යටතේ රාජකාරි ඉටු කළ රාජ් කුමාර් වෙතින් විමසා සිටියේය. වාර්තා සකසන අයුරු අසා දැන ගෙන මිස ස්වයං අධ්‍යයනයකින් ඉගෙන ගැනීම කිසිසේත්ම නොහැකි වූ අතර කාර්යාලයේ පරිගණක වැඩසටහන ආයතනගත එකක් වූ බැවින් එය බාහිරින් උගත හැක්කක් නොවීය.

මූලික හැදෑරීමෙන් පසුව ටිකින් ටික පද්ධතියෙන් දත්ත ලබා ගැනීමේ පරිනතභාව ලබා ගැනීමට සාෂා සුලෙයිමානවාට හැකි විය. යම් නිශ්චිත කාල සීමාවක් තුළ නිලධරයෙකු විසින් සම්පූර්ණ කරන ලද ලිපිගොනු සංඛ්‍යාව පිළිබඳ දත්ත ලබා ගැනීමට සාෂා සුලෙයිමානවාට හැකි වූ පසුව ඔහුට ඔහු ඉදිරිපිට පිලිබිඹු වන්නට ගත් සත්‍යය  දිස් වූයේ දත් විලිස්සා තමා ඩැහැ ගැනීමට බලා සිටිනා රාස්සයෙකු මෙනි.

ඔහු විස්මයට හා බිරාන්ත බවට පත් විය. සාමාන්‍ය රාජකාරි වෙලාව වන පැය අට සම්පූර්ණ කර ඇති ගොනු සංඛ්‍යාවත් රාජකාරී වේලාවෙන් බැහැරව සම්පූර්ණ කළ ලිපි ගොනු සංඛ්‍යාවත් අතර පරතරය දුටු ඔහුගේ හිස රත් වූ තෙල් බඳුනකට වතුර විසි වූවාක් බඳු විය. මෙතරම් කලක් තමාගේ අධීක්ෂණය යටතේ සිදු ව තිබූ මෙම පෙර අසා නොවූ විරූ අපූරු වංචාව ඔහුගේ චිත්ත ඒකාග්‍රතාව වනසා දැමූ අතර තම හදවත තුරකින් ගිලිහෙන්නට ආසන්නව සුළඟට සැලෙන අඹ පලයක් මෙන් සෙලවෙනු ඔහුට දැනුණේය.

ගුවන්බර්ග් මහත්මිය මෙවැන්නක් සිදු වන බවක් කිසිසේත්ම විශ්වාස නොකරනු ඇත. චියැංගෝවේ සාමාන්‍ය ජනයා වැඩි පොහොසත් පන්තියක් නොවූ අතර ඔවුන් එදා වේල පිරිමහ ගත්තේ සෑහෙන සටනකින් අනතුරුවය. එවැනි මහ පොළොවක මහජන බදු මුදලින්ම පඩි ලබන රාජ්‍ය සේවකයන් මෙයාකාරයෙන් මුදල් ඉපැයීම ඔහුගේ හද දවා හලු කරන්නක් විය. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය කාර්යාල කාමරයේ සිටිනවාදැයි විමසා දැන ගත් සාෂා සුලෙයිමානවා අදාළ වාර්තා ඇතුළත් ලිපිගොනුද සමඟින් ඇගේ කාර්යාල කාමරයට ගොඩ විය.

"එන්න එන්න. වාඩි වෙන්න." සුදු පසුබිමෙහි කළු පෑ මල් වැල් ඇදී ගිය බතික් සාරියක් ඇඳ සිටි ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ඇගේ මේසය ඉදිරිපිට තිබූ අසුනකට අත දිගු කළාය. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ඇත් දළ පාටය. ඔසරිය ඇඳ සිටින විට ඇයගෙන් මතු වූයේ ඉතා ශාන්ත පෙනුමකි. සාෂා සුලෙයිමානවා තමා පරිගණක පද්ධතියෙන් උත්පාදනය කර ගත් දත්ත වාර්තා විශ්ලේෂණය කරමින් මෙතෙක් කල් සිදුව තිබූ මහා පරිමාණ වංචාව පිළිබඳ ඔහු විසින් සාක්ෂාත් කර ගත් සියල්ල ගුවන්බර්ග් මහත්මිය වෙත නොසඟවා හෙළි කළේය. "මාත් එක්ක ඔය නිලධාරින් අවුරුදු විස්සකටත් වඩා වැඩියෙන් වැඩ කරල තියෙනවා. සුලෙයිමානවාට විශ්වාසද තමුන් ඔය කියන දේ ඇත්තක්ය කියල?" ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ඇයගේ සුපුරුදු නිර්වාණ ස්වරයෙන් විමසුවාය. ඇයට ඇත්තේ ඉතා නිවුණු කතා විලාසයකි. සාෂා සුලෙයිමානවා ඇගේ කතා විලාසයට මුල සිටම ආශක්තව සිටියේය. "ගුවන්බර්ග් නෝනා මොනතරං හොඳද කිව්වොත්, එයා ඇල්වතුරත් නිවලයි බොන්නෙ" ඇය දන්නා හඳුනන සැවොම පැවසූහ. එහෙත්, ඇය නිවුණු හඬින් පැවසූ දෙය සාෂා සුලෙයිමානවාගේ හදවත මතට වැටුණේ උණු වතුර බිඳුවක් මෙනි. "මට කියන්නකෝ සුලෙයිමානවා මහත්තයට ඔය රිපෝට් ගන්න හැටි කියල දුන්නෙ කවුද කියල." ගුවන්බර්ග් මහත්මිය විමසා සිටියාය. සාෂා සුලෙයිමානවා රාජ් කුමාරගේ නම කීවේ ඇසෙන නෑසෙන හඬිනි.

නැවත තම කුටිය දෙසට හැරුණු සාෂා සුලෙයිමානවාගේ දෑසට ගුවන්බර්ග් මහත්මියගේ කාර්යාල කුටිය පිටුපසින් ගලා යන කුණු ඇල පැහැදිලිව දර්ශනය විය. තමා එය එතරම් පැහැදිලිව වෙනදා දැක ඇත්දැයි ඔහුටම සැක සිතිණ. අනෙක් අතට, තමා කිව යුත්ත මැනවින් සන්නිවේදනය කළාදැයි ඔහු තමාවම සැක කළේය. එළැඹි සති අන්තයෙන් පසුව රාජකාරියට වාර්තා කළ සාෂා සුලෙයිමානවා හට රාජ් කුමාර් මහතා කාර්යාලයේ වෙනත් අංශයක් වෙත මාරු කර යවා ඇති බව දැනගන්නට ලැබිණි. රාජ් කුමාර සාෂා සුලෙයිමානවාගේ කාර්යාල කාමරය වෙත පැමිණ බඩු භාර දීමේ ලේඛනය ඇතුළත් ලිපිගොනුව මේසය මතට අත හැරියේ මහත් ශබ්දයක් නැඟෙන ලෙසය. තරමක් මිටි තරබාරු මිනිසෙකු වූ ඔහුගේ වටකුරු මුහුණ අබ ඇට පුපුරන්නාක් මෙන් දිස් විය. සාෂා සුලෙයිමානවාට ඔහු හා වචනයක්වත් කතා කිරීමට ඉඩ ලැබුණේ නැත. සාෂා සුලෙයිමානවාගේ හදවත විසකුරු නාගයෙකු සම්මුඛ වුණාක් මෙන් මහත් තැති ගැන්මකින් වෙළිණි. කුමක් හෝ සිදුව ඇත. එහෙත් එය කුමක්දැයි ඔහු නොදැන සිටියේය. මෙය ගුවන්බර්ග් මහත්මියගේ කටයුත්තක්ද? එහෙත්, බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතිය යටතේ වාසි ලැබුවේ සාෂා සුලෙයිමානවා යටතේ වැඩ කළ විධායක නොවන නිලධාරීන් පමණි. යටත් පිරිසෙයින් සාෂා සුලෙයිමානවා හෝ සතයක් මුදලක් එයින් උපයා නැත. රාජ් කුමාර මාරු කර යවා ඇති අංශයෙහි එවැනි ව්‍යාපෘතියක් නොමැති අතර එයින් ඔහුට සිදුවන ආර්ථික පරිහානිය පිළිබඳ චිත්‍රයක් සාෂා සුලෙයිමානවාගේ මනසෙහි චිත්‍රණය විය. එය තමා විසින් සිදු කරන ලද්දක් යැයි ඔහු කල්පනා කරන වගක් සාෂා සුලෙයිමානවාට ඉවෙන් මෙන් වැටහී ගියේය.

ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ඒ පිළිබඳ වචනයකුදු සාෂා සුලෙයිමානවා සමඟ හුවමාරු කර නොගත්තාය. එහෙත් වැඩ ඇරී අත්සන් තබමින් සිටි අතර පසු දින මුදල් විගණනය සඳහා චියැංගෝ රජයේ විගණන දෙපාර්තමේන්තුවෙන් පැමිණෙන බව ගිණුම් අංශයෙහි සේවකයෙකු තවකෙකු හා පවසන අයුරු සාෂා සුලෙයිමානවාගේ කණ වැකිණ. මෙම සතියෙහි පැවති අද්භූත ස්වරූපය නිසා එක් වරම නිවස බලා යෑමට එළියට නොබැස සාෂා සුලෙයිමානවා කාර්යාල කාමරයෙහි දොර හැර මොහොතකට එහි ඇතුළු වූයේය. සේවකයන්ට මුදල් ගෙවීමෙන් පසුව ඉතිරි වූ රුපියල් ලක්ෂයකට ආසන්න මුදලක් සේප්පුවේ ඇති බව ඔහුට මතක් විය. සේප්පුවේ යතුරු පවතින්නේ තමා අත පමණක් වුවත් නිකමට මෙන් ඔහු එහි දොර හැර බැලුවේය. කවරයෙහි ඇති මුදල් ගැන බලන්නට ඔහුට සිතුණි. රුපියල් අනූ පන්දහසක මුදලක් එහි තිබිය යුතු වුවත් එහි තිබුණේ රුපියල් පනස් දහසක් පමණි. සාෂා සුලෙයිමානවාට ක්ලාන්ත ගතියක් දැනුණේය. ඔහු වහ වහා සේප්පුවත් කාමරයත් අගුලු ලා කාර්යාලයෙන් පිට වූයේය.

ගෙදර යන අතර ඔහුගේ හිස ඔහුට දැනුණේ යුද පිටියක් මෙනි. එසේ නම් සේප්පුවේ යතුරු තියෙන්නේ ඔහු අත පමණක් නොවේ. එහෙත් මෙවැන්නක් මින් පෙර කිසි විටෙක සිදුව නැත. කෙසේ නමුත්, සේප්පුවේ රුපියල් හතළිස් පන්දහසක් අඩුය. එයට සිදු වූයේ කුමක්දැයි ඔහු නොදනී. එහෙත් හෙට දින විගණනකරුවන් පැමිණ සේප්පුව විවර කළහොත් සිදු වන දෙය ඉතා පැහැදිලිය. අඩු රුපියල් හතළිස් පන් දහස නියමිත ස්ථානයෙන් ඉවත් කොට අවභාවිත කළා යැයි ඔහුට එරෙහිව චෝදනා නඟන්නට ඉඩ ඇත. තමා නිර්දෝෂී යැයි කියා සිටියහොත් එය විශ්වාස කරන්නේ කවුරුන්දැයි සාෂා සුලෙයිමානවා සිතුවේය. ඔහු තවමත් සේවයෙහි ස්ථිර කොට නොතිබූ අතර ඔහුගේ පරිවාස කාලයෙන් ගෙවී තිබුණේ වසර දෙකකුත් මාස හතක් පමණි.

සිය බිරිඳ සිහිවත්ම සාෂා සුලෙයිමානවාගේ සිත මහත් ශෝකයකට පත් විය. මේ කතාව බිරිඳට කියා සිටින්නේ කෙසේදැ‍යි ඔහු වික්ෂිප්ත විය. ඇය මුව දෙනක මෙන් භීතියට පත් වෙනු ඇත. එහෙත් තනි රැයකින් රුපියල් හතළිස් පන්දහසක් සොයා ගන්නේ කෙසේද? අනෙක් අතට තමා එසේ කළ යුතුද? තමාට එතරම් මුදල් අතැති නෑදෑ හිතවත්තු සිටිනවාද? ඔහු දිගින් දිගටම කල්පනා කළේය. බිරිඳ සෝකයට පත් කිරීමට අකමැති වුවත් ඇයට සඟවා කටයුතු කිරීමට තරම් වේලාවක් ඔර්ලෝසුව සතු නොවන බව ඔහුට වැටහුණේය.

සිදුවීම ඇසූ සාෂා සුලෙයිමානවාගේ බිරිඳ වන ඔරලියාගේ කටහඬ පවා වෙවුලන්නට විය. "සල්ලි නොදැම්මොත් ඔයාගෙ රස්සාව නැතිවෙනව විතරක් එමෙයි ඇතිවන අවනම්බුව කවදාවත් මකන්නට පුළුවන් වෙයිද?" ඇය වෙවුලන හඬින් පැවසුවාය. පසුදින උදෑසන කණකර උකස් කොට මුදල් පියවන පොරොන්දුව පිට ඔරලියාගේ මිතුරියකගෙන් රුපියල් හතළිස් පන්දහසක් අත මාරුවට ගැනීමට අවසානයේ ඔවුහු සමත් වූහ. මෙතරම් මුදලක් නිස්කාරණයේ වැය කර ගන්නේ කෙලෙසදැයි සිතා බැලීමට තරංවත් කාලයක් ඔවුන් සතු වූයේ නැත.

උදෑසනම කාර්යාලයට ගිය සාෂා සුලෙයිමානවා සේප්පුව හැර හිඟ හතළිස් පන් දහසක මුදල මුදල් කවරය තුළට දැමුවේය. අහම්බයෙන් ඇසුණු දෙය නිවැරදි නම් මුදල් පොත් පරික්ෂාවෙන් පසු සේප්පු පරික්ෂා කරනු ඇත.

සාෂා සුලෙයිමානවාගේ හිතලුව නිවැරදි විය. මධ්‍යාහ්නය ළං වන විට විගණන නිලධාරි සාෂා සුලෙයිමානවාගේ කාර්යාල කාමරය තුළට ඇතුළු විය. ඔහු පිටුපසින් රාජ් කුමාර සිටියේය. "ඉතින් ඉතින්.. මිස්ට පියදෝර්. හදිසි විගණනයක්වත්ද?" සාෂා සුලෙයිමානවා සිනා සී ඇසුවේය. විගණන නිලධාරී කිසිත් නොකියා සිනා විය. සාෂා සුලෙයිමානවා ඔහුගේ යතුර පියදෝර් අතට පත් කළේය. ක්‍රිස් හඬින් සේප්පුව විවර විය. ගිණුම් පොත් අනුව සේප්පුවේ පැවතිය යුතු මුදල පිළිබඳ විගණන නිලධාරී ඒ වන විටත් දැන සිටි අතර එම මුදල එයාකාරයෙන්ම සේප්පුව තුළ විය. "රුපියල් අනූ පන් දහසක්" යනුවෙන් පියදෝර් මුදල් ප්‍රමාණය තහවුරු කරන තැන, රාජ් කුමාරගේ මුහුණ දැලි හට්ටියක් මෙන් අඳුරු වී ගිය හැටි සාෂා සුලෙයිමානවාගේ ඇසට අසු විය. යන්තං ගැලවුණායි හීන් සතුටක් හිතේ කොණක ඇවිලෙන අතර ඔහු විසින් කිසිසේත්ම දැරිය යුතු නැති ණය මුදලෙහි බරින්ද ඉදිරියේ සිදු වන්නට නියමිත අන්ත්‍රාවක සෙවණැල්ලෙන්ද ඔහු හිතෙහි අනිත් කොණ මලානික භාවයට පත් වෙමින් තිබිණ.

එදින හවස විදුලි සෝපානයේදී සාෂා සුලෙයිමානවාට එහා ඔෆිසියේ නිකොලායි හමු වුණු අතර ඔහු නිකමට මෙන් සාෂා සුලෙයිමානවා හා මෙසේ පැවසුවේය. "සාෂා සුලෙයිමානවා මහත්තයා, ඔය අහක යන නයි ඇඟේ දාගෙන කනව කනව කියන්න එපා.. මගෙ කණට වැටුණු කතාවක් නිසයි මං කියන්නේ. ඔය ඇල්වතුරත් නිවල බොන වගේ මිනිස්සු ඉන්නව නේද? ඕකුන් තමයි ලොවෙත් අමාරුකාර දහදුරා උන්."  එය හුදෙක් කළ ප්‍රකාශයක් නොවන බව සාෂා සුලෙයිමානවාට හැඟුණද ඔහු මුනිවත රැක්කේය. ඉන් පසු සඳුදා දින ඔහු දිවා ආහාරයට කැන්ටිමට ගොස් එන විට ඔහුගේ මේසය මත කවරයක දමා හොඳින් අලවන ලද නිර්නාමික ලිපියක් විය. බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතියෙන් ඔහුගේ යටත් නිලධරයන් ලබා ගන්නා සියලුම මුදල් ඒ ඒ නිලධාරින්ගේ සාක්කුවට නොයන බව එහි සඳහන් විය. එයින් ඔහුගේ ගත කිලිපොලා යන්නාක් මෙන් ඔහුට දැනුණි.

පසුදා වැඩට පිටත්වීමට ඇඳෙන් නැඟිටීමට උත්සාහ දරන විට තමා තව තවත් ඇඳ තුළටම ගිලී යන්නාක් මෙන් සාෂා සුලෙයිමානවාට දැනුණි. ඔහුගේ හිස වේදනාවෙන් පුපුරු ගසමින් තිබිණි. තමා සෙලවිය නොහැකි ලෙස ගුහාවක සිර වී සිටින්නාක් මෙන් ඔහුට හැඟිණ. සාෂා සුලෙයිමානවාගේ පත්වීම කාර්යාලයට සීමා වූ එකක් වූ අතර වෙනත් කාර්යාලයකට ස්ථාන මාරු වීමක් ලබා ගැනීම එනයින් සිදු කළ නොහැකි විය.

කිසිදු හැල හොල්මනක් නැතිව සති කිහිපයක් ගත වූ අතර ගුවන්බර්ග් මහත්මියගේ හෝ වෙනත් කිසිවෙකුගේ කිසිදු වෙනසක් සාෂා සුලෙයිමානවාට නිරීක්ෂණය නොවීය. ඊළඟ මාසය මැද කාර්යාලයේ පරිගණක පද්ධතියේ වැඩිදියුණු කිරීමක් සිදු වන බවද ඒ සඳහා ජාත්‍යන්තර පරිගණක ආයතනයේ නිලධරයෙකු කාර්යාලයට පැමිණෙන බවද එම නිලධරයාට සාෂා සුලෙයිමානවා විසින් පහසුකම් සැලසිය යුතු බවටද ලිපියක් ගුවන්බර්ග් මහත්මියගේ අත්සන ඇතිව සාෂා සුලෙයිමානවා අත පත් විය.

පරිගණක පද්ධති වැඩිදියුණු කිරීම සාමාන්‍ය දෙයකි. පරිගණක පද්ධතියක් වූ කල්හි එවැනි දේ සිදු විය යුතුය. පිලිපීනයෙහි සිට අදාළ කාර්යය ඉටු කිරීමට චියැංගෝව බලා නිලධරයෙකු පැමිණියේය. පරිගණක පද්ධතිය අලුත් කිරීම මඟින් පද්ධතියෙහි ඇති විය හැකි වෙනස්කම් පිළිබඳව ඔහු කාර්යාලයේ අංශ ප්‍රධානීන් හා අංශ නියෝජිතයන් සමඟ සාකච්ඡාවක් කළේය. සාකච්ඡාවට සහභාගි වූ සාෂා සුලෙයිමානවාට පද්ධතිය වැඩිදියුණු කිරීම පසු ගිය දත්ත එම ලෙසම ලබා ගැනීමට බාධා කරන ආකාරය මොනවට පැහැදිලි විය. පරිගණක පද්ධතිය අලුත් කිරීම් මඟින් ඒ ඒ කාල වකවනුව තුළ සිදු කරන ලද රාජකාරීන් නිශ්චිත වේලාවන් සහිතව ලබා ගැනීමට නොහැකි වන බවත් රාජකාරිය ඉටු කරන ලද වේලාව මැකීම බල්ක්-රිලීස් ව්‍යාපෘතියේ අක්‍රමිකතා වැසීමට තරං ප්‍රමාණවත් බවත් ඔහුට වැටහුණේය.

මෙය චියැංගෝවේ පරිගණක අපරාධ පනතට අනුව අපරාධයකි. එහෙත් එය වළක්වන්නේ කෙලෙසදැයි සාෂා සුලෙයිමානවාට පැහැදිලි නැත. චියැංගෝවේ රජයේ නිලධරයන්ට පනවා ඇති සන්නිවේදන ප්‍රතිපාදන අනුව ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල නියෝජිතයන් සමඟ සන්නිවේදන කටයුතු කළ හැක්කේ කාර්යාලයේ ප්‍රධානියාට පමණි. හොඳ කිරීමටත් වඩා අපහසු දෙය නරක දේවල් සිදු වීම වැළැක්වීමැ‍යි සිතත්ම සාෂා සුලෙයිමානවාගේ හිත දුර්වල වන්නට විය. ඔහු තීරණයක් ගෙන සිය ඊමේල් ගිණුම විවෘත කළේය. තවදුරටත් නොසිතා ඔහු ඊමේල් පණිවුඩයේ මාතෘකාවට ‘රහසිගතයි’ යනුවෙන් යතුරු ලියනය කළේය.

හිතවත් සෝ මහත්මයා,

ඔබ පරිගණක පද්ධතිය උත්ශ්‍රේණි කරන විට ප්‍රයෝජනවත් විය හැකි පහත විස්තර මම මේ සමඟින් ලබා දෙන්නෙමි.

පද්ධතිය වැඩි දියුණු කිරීම මඟින් ඇති කරනු ලබන වෙනස්කම් මා විසින් අධ්‍යයනය කරන ලද අතර ඔබ පසුගිය සිකුරාදා පද්ධතියේ වෙනස්කම් ලොගය වෙනස් කර ඇති බව ද නිරීක්ෂණය කළෙමි. පද්ධතියේ පවතින වෙනස්කම් ලොගය වැඩි විස්තර සහිතව නිලධාරීන් විසින් පද්ධතියේ සිදු කරන ලද වෙනස්කම් සහ වෙනස්කම් වල ඉතිහාසය හෙළි කළේය. උදාහරණයක් ලෙස පවතින වෙනස්කම් ලොගයේ අමුණා ඇති තිර රුව පරිශීලනය කරන මෙන් කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමි. පවතින වෙනස්කම් ලොගය අපට රාජකාරිය සිදු කරන සැබෑ දිනය සහ වේලාව පිළිබඳ විස්තර සපයනු ලබයි.

ලිවිය යුතු මනාව වක්කඩ කැඩුවාක් මෙන් ඔහු වෙත ගලා ආවේය. ඊමේල් පණිවුඩය අවසන් කරමින් ඔහු මෙසේ සටහන් කළේය.

මෙම සන්දර්භය තුළ, පවතින වෙනස්කම් ලොගය වෙනස් නොකරන ලෙස කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමි. (අධීක්ෂකවරුන් හැර වෙනත් කිසිවකු වෙනස්කම් ලඝු-සටහන් සමඟ සම්බන්ධ නොවේ. කවුරුන් හෝ විශේෂයෙන් එම ඉල්ලීම කළේ නම්, එය සද්භාවයෙන් කළ එකක් නොවන බව මම සිතමි. නව වෙනස්කම් ලොගයෙන් අපට අදාළ කාර්යයන් පිළිබඳ වැඩි විස්තර සහ සත්‍ය කාල වේලාවන් ලබා ගත නොහැක.)

සාෂා සුලෙයිමානවා පුදුමයට පත් කරමින් පිලිපීන ජාතික නියෝජිතයා විසින් එයට පිළිතුරක් එවමින් තමා මුහුදුබඩ ග්‍රෑන්ඩ් ඩැන්ඩලියන් හෝටලයේ නවාතැන් ගෙන සිටින බවත් හමුව සාකච්ඡා කිරීම වඩා සුදුසු බවත් දන්වා සිටින ලදී.

සාෂා සුලෙයිමානවා ග්‍රෑන්ඩ් ඩැන්ඩලියනය වෙත යන විට අඳුර මහ පොළොව වැළඳ ගනිමින් සිටි අතර ඉන්දියන් සාගරය මත බැස යන හිරුගේ රැස් අලු පැහැය හා මුසු වූ තැඹිලි පැහැයෙන් දිස් විය. මුහුද අතිශය විඩාබර ජීවන ගීතයක් ගයමින් හඬා වැටෙන්නාක් මෙන් ඔහුට ඇසුණේය. හෝටලයේ මාබල් ඇල්ලූ පඩි නැඟ අමුත්තන්ගේ කාමරයට ඇතුළු වෙද්දී ඔහු දුටු දසුන ඔහුව තැතිගන්වන සුලු එකක් විය. සෝ මහතා හා සුව පහසු අසුනකට බරව පිළිසඳරෙහි යෙදී සිටියේ ගුවන්බර්ග් මහත්මියය. ඔහු මල් ලියකම් කළ ද්වාර කුළුණකට මුවා වූ අතර ඔහුගේ හදවත වේගයෙන් ස්පන්දනය වන්නට විය. තවදුරටත් විදේශීය නියෝජිතයා පිළිබඳ විශ්වාසය නොතබන ලෙස ඔහුගේ දුර්වල හදවත ඔහුට බල කර සිටින්නාක් මෙන් ඔහුට හැගිණ.

සාෂා සුලෙයිමානවා හෝටලයෙන් පිටව ජනාකීර්ණ පටු මඟට බටුයේ, රික්ෂෝ රථ හා කඩිමුඩියේ ඇවිද යන මිනිසුන් අතර සැඟව ගියේය. වැඩි වූ හෘද ස්පන්දනය තරමටම ඔහුගේ ගමන වේගවත් විය. නොදැනුවත්ම මෙන් ඔහු නැවතුණේ නීතීඥ ගුප්තාගේ නිවස දොරකඩය. නීතිඥ ගුප්තා ඔහු බොහෝ කලෙක සිට දැන සිටියෙකි.

"සාෂා සුලෙයිමානවා ඔබ මෙහෙ ආ එක කොපමණ හොඳද? මේක මේ රටේ මිනිසුන්ගෙ අයිතීන් ගැන ප්‍රශ්නයක්නෙ. දත්ත ඔබ කියන විදිහට වෙනස් වුණොත්, ඔවුන්ට ඔවුන්ගේ ගොනුවල කටයුතු සිද්ද වුණේ කවදාද කියන්නට හරියටම පුළුවන් කමක් නෑ නොවැ. එතකොට ඒ අයට වැඩ පියවරවලට දී ඇති ව්‍යවස්ථාපිත කාල සීමාවන් මඟ ඇරෙන්නට පුළුවන්. ඒක ඔවුන්ගේ වෙළඳපොළ  තරගකාරයන්ට කොපමණ වාසි වන්නට පුළුවන්ද? ව්‍යාපෘතියෙන් කෙනෙක් ලබන අයුතු ලාබෙට වඩා ඔබටත් නොපෙනෙන ධනස්කන්ධයක් කෙනෙකු අතට යන්න පුළුවන් විදිහක්නෙ ඒක?  ඔබ කැමති නම් මට පුළුවනි නීති ආධාරයක් දෙන්න.. මට තේරෙනවා සාෂා සුලෙයිමානවා තවම පරිවාස කාලයේ සිටින නිසා මේක වළක්වන්නට ඔබට කරන්නට පුළුවන් දෙය සීමිත වෙන්න පුළුවන්.. බලමු අපි ඒ ගැන තව දුර කල්පනා කරල" ඔහු ඔහුගේ උපැස් යුවල යටින් සාෂා සුලෙයිමානවා දෙස බැලුවේය.

සාෂා සුලෙයිමානවාගේ සිතට තමා තනිව දරා සිටි මහත් බර කන්ද ලිහිල්ව යන්නාක් මෙන් දැනිණ. ඔහු අසල ඉන්දියානු හෝටලයකින් චීස් පරාතාද කුකුළු මස් බර්තාද රැගෙන නිවස බලා ගියේය.

ඒ අතර ඔහු තමාගේ කාර්යාල කාමරයේ පවතින සේප්පුවේ යතුරක් වෙනත් අයෙකු සතුව ඇති බවට සැකයක් තමා හට ඇති වූ බවත් තමා තිබූ ආකාරයට නොවන වෙනත් ආකාරයකට එහි මුදල් තැන්පත්ව තිබූ බවත් ගුවන්බර්ග් මහත්මිය වෙත ලිපියක් ඉදිරිපත් කළේය. සේප්පුව තමා භාරයෙන් ඉවත් කොට ගිණුම් අංශයෙහි තැන්පත් කරන මෙන් ද ඔහු එම ලිපියෙන් වැඩි දුරටත් ඉල්ලා සිටියේය. ඔහු එම ලිපිය 'කාරුණික දැන ගැනීම සඳහා' යනුවෙන් සටහන් තබා තම කාර්යාලය භාර අමාත්‍යාංශ ලේකම් වෙතද පිටපත් කළේය. අමාත්‍යාංශයට ලිපි පිටපත් කිරීම ගුවන්බර්ග් මහත්මිය කුපිත කරන්නක් වන නමුත් එසේ නොවුවහොත් තමා ගිරයකට හසු වූ පුවක් ගෙඩියක් බඳු නොවේදැයි ඔහු තමාගෙන්ම ඇසුවේය.

සාෂා සුලෙයිමානවාගේ උපදෙස් පිට ව්‍යාපාරිකයෙකු සහ නීතීඥයෙකු වූ පෙරේරාගේ නමින් නිතීඥ ගුප්තාගේ අතින් නඩු ලේඛන සකස් කෙරිණ. නඩුවට දිනයක් ලැබුණේ නඩුව ගොනු කර මාසයක් ගත වූ තැනය. ඒ වන විට පරිගණක පද්ධතියේ අදාළ වෙනස්කම් සිදු කොට අවසාන වී තිබිණි. එහෙත් සාෂා සුලෙයිමානවාගේ ඊමේල් පණිවුඩවලට ප්‍රතිචාර දක්වමින් සෝ මහතා මකා දමන ලද ඉතිහාස සටහන් වර්ඩ් ගොනුවක් ලෙස බා ගත හැකි ලෙස විකල්ප ක්‍රමයක් ඉතුරු කර තිබුණි. එහෙත් එම අදාළ රාජකාරිය සිදු කරන ලද්දේ රැකියාවේ සාමාන්‍ය රාජකාරී වේලාව තුළද එසේත් නැතිනම් රාජකාරී වේලාවෙන් බැහැරවද යන්න පිළිබඳ සියලු දත්ත එහි මකා දමා තිබිණ. සරලව පැවසුවහොත්, බල්ක් රිලීස් ව්‍යාපෘතියෙන් උපයා ගන්නා ලද කලු මුදල් සුදු කරන්නට එය සමත් වී ඇත. සෝ මහතාගේ අවසන් හමුව අතර තුර පෞද්ගලිකව වචන කිහිපයක් හුවමාරු කර ගැනීමට ලද මිනිත්තු දෙක තුන තුළ සාෂා සුලෙයිමානවා ඒ පිළිබඳ ඔහුගේ අප්‍රසාදය වචන කිහිපයකින් බෙදා ගත්තේය. එහෙත් සෝ මහතා වෙත ඒ පිළිබඳ පැවතියේ වෙනත් මතයකි. මෙම පරිගණක පද්ධතිය පවතින්නේ අල්ලස් දූෂණ අල්ලා ගැනීමට නොවන බවත් අදාළ දේපල ලියාපදිංචිය සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමට පමණක් බවත් ඔහු කීවේය. වෙනත් රටවල ඒ පිළිබඳ විගණන දෙපාර්තමේන්තු ඇති බවට ඔහු වැඩිදුරටත් කීවේය. සාෂා සුලෙයිමානවාට තරමක ලැජ්ජාවක් දැනුණද දත්ත වෙනස් කිරීම කිසිදු ප්‍රකාශයකින් සාධාරණීකරණය නොවන බව ඔහු පිළිගත්තේය. තම රටෙහි විගණන නිලධාරීන් අදාළ දත්ත ලබා ගැනීමට කිසි විටෙක තමා හමු නොවන බවත් ඔවුන් දත්ත හා පිළිතුරු ලබා ගන්නේ ගුවන්බර්ග් මහත්මියගෙන් හෝ ඇයගේ හිතවත් ගණකාධිකාරිනියගෙන් බවත් ඔහුට සිහි විය. ගණකාධිකාරිනිය කිසිදු විටෙක බල්ක් රිලීස් ව්‍යාපෘතියේ මුදල් ගෙවීම පිළිබඳ ප්‍රශ්න නොකළ අතර එම මුදල් ගෙවීම සහතික කිරීමද නොපමාව ඉටු කර දෙන ලදී.

නඩුව පැවරීමට පදනම සපයන තොරතුරු ලබා ගැනීමට නීතිඥ ගුප්තා මහතා කාර්යාලය වෙත තොරතුරු ලබා ගැනීමේ අයදුම්පතක් ඉදිරිපත් කළේය. දින තුනක් තුළ එයට පිළිතුරු සැපයිය යුතු වුවද ගුවන්බර්ග් මහත්මිය එයට කිසිදු පිළිතුරක් සැපයූවේ නැත. ඒ පිළිබඳ ගුප්තා මහතා විසින් තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිවාසිකම පිළිබඳ කොමිසමට අභියාචනයක් ඉදිරිපත් කළේය. අභියාචනයක් විභාග කර තීන්දුවක් ලබා දීමට යටත් පිරිසෙයින් මාස හයක් හෝ ගත වේ. පරිගණක පද්ධතිය වෙනස් කළාට පසුව පරිගණක පද්ධතිය වෙනස් කිරීම වළක්වාලන ලෙස වාරණ නියෝගයක් ඉල්ලා පලක් ඇතිද? එබැවින් නීතීඥ ගුප්තා විසින් අත ඇති විස්තර මත අධිකරණයෙහි නඩුව පවරන ලදී.

නඩු දිනය උදා විය. මේ වන විට පරිගණක පද්ධතියේ වෙනස්කම් සිදුව ඇති බවත් එබැවින් වාරණ නියෝගය මේ වන විට පල රහිත බවත් නීතීඥ ගුප්තා විසින් කරුණු ඉදිරිපත් කර සිටියේය. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය රජයේ නිලධාරිනියක වූ බැවින් නඩු කටයුත්ත නිසා ඇයට කිසිදු නීතීඥ ගාස්තුවක් වැය නොවූ අතර නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධරයෙකු වූ ආචාර්ය පුන්කලස් ඇය වෙනුවෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කළේය. කාර්යාලයේ රාජකාරී කටයුතුවල ප්‍රගතිය සඳහා පරිගණක පද්ධතිය වැඩිදියුණු කිරීම අවශ්‍ය බවත් එහිදී ඇතැම් දත්ත මැකී යාම නොසලකා හැරිය හැකි කරුණක් බවත් ඔහු විනිසුරු මඬුල්ල ඉදිරියෙහි අවධාරණය කළේය. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය තොරතුරු ලබා නොදුන්නෙන් බල්ක් රිලීස් ව්‍යාපෘතිය හරහා සිදු වන අකටයුතුකම් පිළිබඳ කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමට නීතීඥ ගුප්තාට නොහැකි විය. එබැවින් ඔහු ඉදිරිපත් කරන ලද තොරතුරු ඉල්ලීමට මෙතෙක් පිළිතුරු නොලද බවත් එය චියැංගෝවේ ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථාව උල්ලංඝනය කරන්නක් බවත් නීතීඥ ගුප්තා විසින් අවධාරණය කළද සභාපති විනිසුරු ආබෘ ද ලියනවඩුගේ ඒ පිළිබඳ අවධාරණය යොමු කළ බවක් නොපෙනිණ. ඒ වෙනුවට ඔහු නීතීඥ ගුප්තා දෙසට හැරී මෙසේ ප්‍රකාශ කළේය. "අනවශ්‍ය නඩු පවරමින් රජයේ කටයුතුවලට බාධා කිරීම වරදක්. තමුන්ගේ තාත්තා නම් කිසිදිනෙක මෙවැනි නඩු ගොනු කොට ගරු අධිකරණයේ කාලය නාස්ති කොට නැහැ" එම වචන කණ වැකෙත්ම  ක්ෂණිකව පැමිණි ආවේගයට නීතීඥ ගුප්තාගේ නළල දහදියෙන් තෙත් වන්නට විය. තමා ප්‍රකාශ කරන කරුණු තහවුරු කිරීමට තමා විසින් ඉල්ලා සිටින ලද තොරතුරු අවශ්‍ය බවත් එබැවින් ඒ සඳහා දිනයක් ලබා දෙන ලෙසත් ඔහු අයැද සිටියේය. විනිසුරු ආබෲ ද ලියනවඩුගේ නඩුවේ පෙත්සමට ගොනු කොට තිබූ පරිගණක පද්ධතියේ ස්ක්‍රීන් ෂොට් දෙකක් පෙරළා ගනිමින් නීතීඥ ගුප්තා වෙත මෙසේ ගෝරනාඩු කළේය. "තොරතුරු නොදුන් බව ප්‍රකාශ කර සිටිනවා නම් කරුණාකර මෙම ඇමුණුම් දෙක නඩුව සඳහා ලබා ගත්තේ කෙසේදැයි පහදන්න." උසාවිය මීයට පිම්බාක් බඳු විය.

නීතීඥ ගුප්තා මොහොතකට ගොලු විය. එම ඇමුණුම් වූ කලී සාෂා සුලෙයිමානවා විසින් නීතීඥ ගුප්තා වෙත දෙන ලද්දකි. නීතීඥ ගුප්තා තම හඬ අවදි කළේය. "එම ඇමුණුම් ලද ආකාරයක් පෙත්සම්කරු විසින් මා වෙත හෙළි කොට නැහැ. නමුත් එම ඇමුණුම් දෙක පෙත්සමෙහි ඡේද අංක 17 සහ 18 සමඟ කියවා බැලූ විට පරිගණක පද්ධතියේ වැඩි දියුණු කිරීම මඟින් එහි දත්තවලට සිදු වන හානිය සුළු පටු නොවන ඉතා පැහැදිලියි ස්වාමීනී". නීතීඥ ගුප්තාගේ වචන සමඟ විනිසුරු ලියනවඩුගේ මුහුණ කෝපයෙන් දිලිසෙන්නට විය. "අධිකරණයට පැමිණෙන පුද්ගලයන් පිරිසිදු දෑතින් අධිකරණය ඉදිරියට පැමිණිය යුතුයි. ඒ අනුව මේ නඩුව නිෂ්ප්‍රභ කරනවා." හේ ගුගුළේය. අනිත් විනිසුරු දෙපල එහි රිත්මයට හිස සැලූහ.

නඩුව නිෂ්ප්‍රභ වුණු බව දැනගත් සාෂා සුලෙයිමානවාගේ හිස බමන්නාක් මෙන් දැනුණි. "ජජ් ගුවන්බර්ග්ගේ ළඟම හිතවතෙක් බව හොයා බැලුවම දැනගන්න ලැබුණා. නඩුවෙන් පස්සෙ සෝපාව ළඟදි හමුවුණු හැම ලෝයර් කෙනෙක්ම කිව්වා වෙන ජජ් කෙනෙක් හිටියනම් නඩුව ඩිස්මිස් වෙන්නෙ නෑ කියල.. නඩුව නොඅහම ඩිස්මිස් කළ එක අපරාධයක්" නීතීඥ ගුප්තාගේ හඬ සාෂා සුලෙයිමානවාට ඇසුණේ සිහිනයක් මෙනි. ඔහු යන ගමන නවතා නගර කොණ යාරා ගඟ ඉවුරත හිඳගත්තේය. ගඟේ දිය බුබුළු මෙන් තම හදවත වේදනාවෙන් බුබුළු දමන්නාක් මෙන් ඔහුට හැඟුණේය. යුක්තිය පහසු නැත. යුක්තිය ඉහළ පෙළ අභිසාරිකාවක් වැන්නැයි ඔහුට සිතුණේය. යුක්තිය නම් ඇයව හිමි ධනයත් බලයත් හිමි අයට පමණද? දුප්පතුන්ට ඇය වෙත ආලය කිරීමවත් කළ නොහැකිද? සාෂා සුලෙයිමානවා නොදැනුවත්වම ඔහුගේ ඇසින් කඳුළු ගලන්නට විය. අහෝ තමා වැනි මෝඩයෙක්! හෙතෙම සිතුවේය. එහෙත් මහජන මුදල් සොරා නොකෑමත් අයුක්තියට එරෙහිව නැඟී සිටීමත් මුග්ධ කමක්ද? සොරා නොකෑමත් යුක්තිය පස සිට ගැනීමත් ඔහුගේ හැටිය. ඉන් එහා දෙයක් කිරීමට ඔහු පුරුදුව නැත. යාරා ගඟේ ජල කඳට එකතුව තම හදවත ගයන ගීතය ඔහුට දෝංකාර දෙමින් ඇසෙන්නට විය.

ගුවන්බර්ග් තමාව සැක කරනු ඇතැයි සාෂා සුලෙයිමානවා වෙත පැවති හිතලුව පසු දිනම සැබෑ විය. අංක 251 දරන අධිකරණ නඩුවට පරිගණක පද්ධතියේ තිර රූප දෙකක් ගොනුව තිබීම පිළිබඳ සාෂා සුලෙයිමානවා මහතාට එරෙහිව මූලික විමර්ශනයක් පවත්වන ලෙස අමාත්‍යාංශ ලේකම් වෙතද චියැංගෝවේ රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව වෙතද ගුවන්බර්ග් මහත්මිය විසින් ලියා තිබුණාය. මූලික විමර්ශන කණ්ඩායමක් පත්ව ඒමට මාස හයක් පමණ ගත විය.

මේ වන විටත් එය චියැංගෝ රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභා තීරණයට එරෙහි සාෂා සුලෙයිමානවාගේ අභියාචනය අභියාචනාගාරයේ විභාග වෙයි. එම අභියාචනය කොපමණ කලක් විභාග වේද යන්න ගැනත් එහි තීරණය කොපමණ  නිවැරදි සහ අපක්ෂපාතී වේද යන්න ගැනත් සාෂා සුලෙයිමානවා තුළ විශ්වාසයක් නැත. සේවයෙහි ස්ථිර වීම ගැනත් දැන් ඔහු තුළ බලාපොරොත්තුවක් නැත. ස්ථිර වීමේ ලිපිය ලැබෙන තුරු ඔහු පරිවාස නිලධාරියෙකු යැයි සියල්ලෝම තම තම විනිශ්චය සභා තුළ තීන්දු කර ගෙන ඇත. ඔවුන්ගේ විනිශ්චය සභා කොපමණ පාරිශුද්ධද යන්න දන්නේ ඔවුන් පමණි. සාෂා සුලෙයිමානවා පරිවාස නිලධරයෙකු වී සිටීම ඔවුන්ට පහසුය. අවුරුදු දහයකටත් වැඩි කාලයක් පරිවාස සමාලෝචන වාර්තා පිරවීමද ඔවුනට විනෝදය සපයයි. ඒවා පිරවෙන්නේ ඔවුනට වාසි වෙන හැටියටය. මෑතකදී සේවයට පැමිණි අධ්‍යක්ෂ හිමාන්කා සාෂා සුලෙයිමානවාගේ විෂය දැනුම අවම බවත් කාර්යාලයෙන් පිටත හැසිරීම පවා අසතුටුදායක බවත් ලකුණු කළාය. හිමාන්කා  සේවයට පැමිණියේ රැකියා දැන්වීමේ තනතුරට පත් වීම සඳහා ඉල්ලා තිබූ පශ්චාත් උපාධිය පවා නැතුවය. ඒ වන විටත් එම සුදුසුකම් සාෂා සුලෙයිමානවා සතු විය. අලුතෙන්ම සේවයට එන අයත් පුහුණුවට එන අයත් සාෂා සුලෙයිමානවා දන්නේ සහකාර ලේකම් ලෙස නොව පරිවාස නිලධාරී සහකාර ලේකම් ලෙසය. ඔවුන් අන් අයට සර් කියා කතා කරන අතර සාෂා සුලෙයිමානවාට කිසිවක් නොකීමට වග බලා ගනිති.

මූලික විමර්ශනයෙහි සෑම පියවරක්ම සිතා ගත නොහැකි ලෙස කල් අදින්නට ගත් තැනය සාෂා සුලෙයිමානවා සේවයෙහි ස්ථිර වීමේ අදහස අත් හළේ. සේවය ස්ථිර වුවද ජීවිතය අස්ථිරය. අස්ථිර ජීවිතයක සේවයෙහි ස්ථිර වීම පරම සිහිනය කොට ගත යුතු නැතැයි ඔහු හිත හදාගත්තේය. අනෙක් අතට, සේවයෙහි ස්ථිර වීම තමාගේ පාලනයෙන් තොර කරුණක් බව ඔහුට හැඟිණි.

තමාට මේ රැකියාව අතර හෝ එය අත් හැර සැබවින්ම කරන්නට හැකි මොනවාදැයි ඔහු කල්පනා කළේය. තමා පාසල් කල කෙටිකතා ලිවීමට සමත්කම් පෑ අයුරු ඔහුට සිහි විය. එහෙත් ඔහුගේ කෙටිකතා මහ පොළොවේ සැබෑ අත්දැකීම් රැගත් ඒවා වූ බැවින් ඒවා නිරායාසයෙන්ම වේදනාකාරී විය. එක කතාවක් පටන් ගෙන අවසන් වන තුරු ඔහු ප්‍රසූත වේදනාවකින් මෙන් පෙළුණේය. තවදුරටත් ජීවිකාව හෝ වෙනත් කිසිම අරමුණක් සඳහා වේදනා විඳීම ඔහුගේ අභිප්‍රාය නොවීය. මිනිසුන් අවංක හා සන්තෝෂ මාර්ග සොයා ගත යුතු අතර සතුට මිනිස් ජීවිතයේ අරමුණ වියයුතු යැයි වේදනා කුහරයක් තුළ ගමන් කරන අතරතුරද ඔහු විශ්වාස කළේය. ඔහු අවංක සහ අසීමිත පීඩාකාරී කාලයක් ගෙවා ඇත. තවදුරටත් එය එසේ විය යුතු නැත.

මේ ලොව වැඩිම සතුටකින් ඇත්තේ සුරංගනාවන් විය හැකි බවත් තමාට සුරංගනා කතා ලිවිය හැකි බවත් ඔහුට සිතිණ. ඔහු පෑනක් රැගෙන කුරුටු ගාන්නට විය. සාෂා සුලෙයිමානවාට ඔහුගේ පෑන වළක්වා ගත නොහැකි තරමට සුරංගනා කතා පැමිණ ඔහු වැළඳ ගත්තේය. ඒවායේ සිටියේ ඔහු දන්නා කියන චරිතය. නපුරු මිනිසුන්ගේ නපුරු ක්‍රියා ඔහු ස්පර්ශ කළේ හාස්‍යයෙනි. මෙය මහත් විනෝදයක් වූ අතර ඔහුගේ පීඩාවන් නිරන්තර සිනහවකට පෙරළිණ.

ඔහු කතන්දර ලියූවේ 'බිරියෝසා' යන අන්වර්ථ නාමයෙනි. බිරියෝසාගේ කතන්දර පොත් වහ වහා ජනප්‍රිය වූ අතර එය පාඨක මුවටද සිනහව බෝ කළේය. ඔහු පරිවාස නිලධරයෙකැයි කසුකුසු ගෑ කෙල්ලන් අත පවා ඔහුගේ කතා පොත් ගැවසිණ. සාමාන්‍ය ඇඳුමකින් සැරසී කාර්යාල බෑගයද රැගෙන ඔහු යන අතර මඟ පියාඹන මල් කරාබු දමා ගත් පාට පාට ඇඳුම් ඇඳගත් මිනිසුන්ද මහ මඟ වෙහෙස වී නතරව හුන් මිනිසුන්ද සුරංගනා කතා රස විඳින අයුරු ඔහු දුටුවේය.

නඩුව පිළිබඳ මූලික විමර්ශන වාර්තාව ගුවන්බර්ග් මහත්මිය විසින් කල්  මැරීම සඳහා අතිරේක ලේකම් නන්දනී ළඟ සඟවා තිබියදී එය සොයා ගැනීමට සාෂා සුලෙයිමානවාට අමාත්‍යාංශයට යෑමට සිදු විය. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය ලවා විදේශ පුහුණුවක් ලබා ගැනීම සඳහා ඇය එසේ කළ බව පසුව ආරංචි විය. 'ගුවනින් ගිය ව්‍යාඝ්‍ර දෙන' සුරංගනා කතාව ලියැවුණේ එලෙසය.

මූලික විමර්ශනයෙන් පසු චෝදනා පත්‍ර ලැබුණේ නඩුවකට ලේඛන ලබා ගැනීමට ඉඩ හැරීම යනුවෙනි. එයට පිළිතුරු ලියූ තැන සාෂා සුලෙයිමානවාට නැවත සංශෝධිත චෝදනා පතක් ලැබුණි. මෙම ක්‍රියාවලියට අවුරුදු තුනක කාලයක් ගත විය. ඉන්පසු සාෂා සුලෙයිමානවාට විරුද්ධව විනය පරීක්ෂණයක් ආරම්භ වූයේ නඩුවකට ලේඛන ලබා ගැනීමට ඉඩ හැරීම යනුවෙනි. ගුවන්බර්ග් මහත්මිය විසින් සාෂා සුලෙයිමානවාට එරෙහිව බොරු සාක්ෂි දීමට තම යටත් නිලධාරීන් මෙහෙය වූ නමුත් එම සාක්ෂි එකකට එකක් පරස්පර විරෝධී විය. අවසානයේ විධිමත් විනය පරීක්ෂණයේ ඒක පුද්ගල විනිශ්චය සභාව සිය වාර්තාවේ මෙසේ සටහන් කළේය.

"සාෂා සුලෙයිමානවා මෙම චෝදනාවට වරදකරු කළ හැකි නමුත් එසේ කළ හැකි වන්නේ ඔප්පු වීමකින් තොරවය."

එයින් තටු ලද චියැංගෝවේ රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව සාෂා සුලෙයිමානවාගේ වැටුප් වර්ධක තුනක් විලම්භනය කළේය. මේ වන විටත් එය චියැංගෝ රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභා තීරණයට එරෙහි සාෂා සුලෙයිමානවාගේ අභියාචනය අභියාචනාගාරයේ විභාග වන්නේ එනිසාය.

සමහර කතා කිසිදිනෙක අවසන්ව නොයන්නා සේම සාෂා සුලෙයිමානවාගේ පරිවාස කාලයද කිසිදිනෙක අවසන්ව නොයයි. සාෂා සුලෙයිමානවාගේ පරිවාස කාලය අහවරව නැති වුවද බිරියෝසාගේ පරිවාස කාලය අවසන්ව ඇත. ඔහුගේ පෑන සොබාදහමේ සියලු සෞන්දර්යය සහ ආශිර්වාදය ආකර්ෂණය කරගෙන අහවරය. පරිවාස නිලධාරී සහකාර ලේකම්ට තවදුරටත් විභවයක් නැති අතර එය ඔහුගේ කතාවක එක් කුඩා චරිතයක් පමණය.

ඉස්සර කාලෙ සුළඟ කියන්නෙ ලස්සන ගැහැණු ළමයෙක්. එයාට තිබුණෙ රන්වන් පාට කැරලි හිසකෙස්. එයාගෙ ඇස් ඇප්‍රිකොට් ගසක ළා දලු වගේ කොළ පාටයි. කැමති වෙලාවට පාවෙලා යන්න පුළුවන් වුණත්, එයාට හිටියා පිච්චූ ගඩොල් පාට කදිම වෙළඹක්. හැම හැන්දෑවකම මුව පැටවු තණ උලා කමින් සිටි තැනිතලා පසු කරන් ඉර බැහැගෙන යන හැටි බලන්න එයා මේ කදිම වෙළඹගේ පිට උඩ නැඟලා බටහිර කඳුවැටි බලා ගියා. වෙළඹ පිට යන සුළඟේ මිහිරි ගීත ඈතින් ඈතට ඇහුණා..

                                                   -නිමි-